Anayasa Mahkemesi, YÖK liderine öğretim elemanları hakkında direkt soruşturma açabilme yetkisi veren kuralı, “bilimsel özerkliği zayıflattığı, YÖK’ün kontrol yetkisini aştığı” gerekçesiyle iptal etti.
Resmi Gazetede yayımlanan karara nazaran CHP, 2547 Yükseköğretim Kanunu’na eklenen birtakım düzenlemelerin iptali istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurdu.
Dava dilekçesinde, devlet ve vakıf yükseköğretim kurumlarının işçisine uygulanabilecek disiplin cezalarını gerektiren fiillere 657 sayılı Kanun’daki fiil ve hallerin de ek edildiği, bu formda 657 sayılı Kanun’da sayılan fiil ve hallerin 2547 sayılı Kanun kapsamına alındığı belirtildi.
Dilekçede, üniversite öğretim elemanlarının memur statüsünde olmadığı halde bu statüye ait disiplin kararlarına tabi tutulmalarının hedefi aşan bir düzenleme olduğu savunuldu.
Dava dilekçesinde ayrıyeten 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun, “disiplin cezası verme yetkisini” düzenleyen hususuna eklenen ve öğretim elemanları hakkında direkt YÖK Lideri tarafından soruşturma açılmasını öngören kuralın da Anayasaya ters olduğu ileri sürülerek, iptaline karar verilmesi istendi.
Anayasa Mahkemesi, her iki düzenlemeyi de Anayasa’ya alışılmamış bularak iptal etti. Öğretim elemanlarının disiplin sorumluluğu kapsamına 657 sayılı Kanun’da sayılan fiillerin tamamını dahil eden kuralan iptaline ait karar, 9 ay sonra yürürlüğe girecek.
GEREKÇEDEN
Anayasa Mahkemesinin iptal münasebetinde, yükseköğretim kurumları işçisine uygulanabilecek disiplin cezalarına yer verilen kuralda, bu kurumlarında çalışan kamu vazifelilerinin rastgele bir ayrım gözetilmeksizin birebir disiplin kararlarına tabi tutulduğu belirtildi.
Gerekçede, “Anayasa’da üniversiteler, bilimsel ve idari özerkliğe sahip kılınarak öteki kamu kurumlarından farklı değerlendirilmiştir. Buna nazaran öğretim elemanları hakkında yapılacak düzenlemelerde de kelam konusu farklılığın dikkate alınması gerektiği açıktır.” tespitleri yer aldı.
“ANAYASAL BAKIMDAN MESELELERE YOL AÇAR”
2547 sayılı Kanun’un “disiplin ve ceza işleri”ne ait unsurlarına, 6764 sayılı Kanun ile eklenen, “657 sayılı Kanundaki fiillere ek olarak…” biçimindeki ibarelerle, 657 sayılı Kanun’un 125. unsurunda sayılan fiillerin tamamının, 2547 sayılı Kanun kapsamına alındığı belirtilen münasebette, şunlar belirtildi:
“Bu fiillerin bir kısmının öğretim elemanlarına uygulanması anayasal bakımdan meselelere yol açacak niteliktedir. Şöyle ki, 657 sayılı Kanun’da yetkili olmadığı halde basına demeç vermek kınama cezasını gerektiren fiiller ortasında sayılmıştır. Bir öğretim elemanının bilimsel faaliyet alanına ait bir mevzuda basın yahut medya aracılığıyla kamuoyuna açıklamada bulunmasının disiplin yaptırımına bağlanması ise bilim hürriyeti ile bağdaşmamaktadır.”
Gerekçede, 2547 sayılı Kanun’da siyasi parti faaliyetinde bulunmamak kaydıyla yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanlarının siyasi partilere üye olabileceklerinin düzenlendiği hatırlatıldı.
657 sayılı Kanun’da ise siyasi partiye girmenin devlet memurluğundan çıkarılmayı gerektiren fiiller ortasında gösterildiği belirtilen münasebette, şu tespitler yapıldı:
“Bu tarafıyla Anayasa’nın öğretim elemanlarına yasaklamadığı siyasi partilere üye olma fiilinin dava konusu ibareler yoluyla 2547 sayılı Kanun kapsamında kamu vazifesinden çıkarma cezasının desteği sayılması Anayasa ile çelişmektedir.
657 sayılı Kanun’da sayılan fiiller temel olarak devlet memurları için öngörülmüş olduğundan, bu fiillerin bir kısmı gerek içerik gerekse kullanılan kavramlar ve söz stili prestijiyle öğretim elemanlığı misyonunun kapsam ve niteliğiyle örtüşmemektedir. Gerçekten kullanılan kavramlar noktasında ortaya çıkan kimi uyumsuzlukları kanun koyucunun da öngördüğü anlaşılmaktadır.”
Gerekçede, öğretim elemanları hakkında kılık ve kıyafet ile çalışma saatleri ve biçiminin belirlenmesi konusunda memurlar için öngörülen düzenlemelerin ayniyle uygulanmasında, “Yükseköğretim kurumları ve üst kuruluşları”nı düzenleyen Anayasa’nın 130. unsuruna uygunluk bulunmadığı vurgulandı.
Anayasa tarafından öngörülen ayrım ve farklılıkların dikkate alınmayarak, öğretim elemanları ile memur ve başka çalışanın tümüyle tıpkı kurallara tabi kılınması ve dava konusu ibareler yoluyla öğretim elemanlarının disiplin sorumluluğu kapsamına 657 sayılı Kanun’da sayılan fiillerin tamamının dahil edilmesinin, Anayasa’da bu şahıslar için öngörülen teminatlarla örtüşmediğine işaret edildi.
Dava konusu kuralların, gerek uygulayıcılar gerekse disiplin kurallarının muhatapları istikametinden birtakım belirsizliklere de yol açmasından dolayı Anayasa’nın ilgili hususlarıyla bağdaşmadığı sonucuna ulaşıldığı bildirildi.
YÖK LİDERİN SORUŞTURMA YETKİSİNİN İPTALİ
Anayasa Mahkemesi ayrıyeten, 2547 sayılı Kanun’un “disiplin ve ceza işleri”ne ait hususlarına, 6764 sayılı Kanun ile eklenen ve YÖK liderine öğretim elemanları hakkında direkt soruşturma açma yetkisi veren kararını de iptal etti.
İptal münasebetinde, kuralın, aylıktan yahut fiyattan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması yahut birden fazla fiyattan kesme, üniversite öğretim mesleğinden ve kamu misyonundan çıkarma cezalarını gerektiren fiillerle ilgili olarak YÖK liderinin disiplin amiri sıfatıyla öğretim elemanları hakkında direkt soruşturma açabileceğini karar altına aldığı hatırlatıldı.
Anayasa’da üniversitelerin, kamu hukukî kişiliğine ve bilimsel özerkliğe sahip olduğunun belirtildiği vurgulanan münasebette, yükseköğretim kurumlarının işleyişine ait yapılacak düzenlemelerde YÖK’ün Anayasa’da tanımlanan misyon ve fonksiyonlarının dikkate alınması gerektiği kaydedildi.
YÖK’e atfedilen fonksiyonlardan bir kısmının gerekli görüldüğü hallerde YÖK liderine bırakılmasının kanun koyucunun takdir yetkisinde olduğu söz edilen münasebette, şunlar aktarıldı:
“Bununla bir arada devletin üniversiteler üzerindeki nezaret ve kontrol yetkilerini düzenleyen bahisler bilimsel özerklik dikkate alınmak suretiyle kanun koyucuya bırakılmıştır. Bilimsel özerkliğin şartlarının oluşturulabilmesi üniversitelerin kendi işleyişine ait idari kararların alınmasında da özgür olmasını gerektirmektedir. Bu bağlamda YÖK ile birlikte daha somut ve kurumsal bir görünüm kazanan devletin üniversiteler üzerindeki nezaret ve kontrol yetkisi ile bilimsel özerkliğe sahip üniversite olgusu ortasında hassas bir istikrarın kurulması gerekmektedir.”
Gerekçede, 2547 sayılı Kanun’un 53. hususunun (a) fıkrasının 6764 sayılı Kanun ile değiştirilmeden evvelki metninde, YÖK lideri sırf YÖK ile üniversite rektörlerinin disiplin amiri olarak düzenlendiği, hasebiyle soruşturma açma yetkisinin Şura ve rektörler ile sonlandırıldığı hatırlatıldı.
Dava konusu kuralın ise öğretim elemanlarının vazife yaptığı yükseköğretim kurumundaki disiplin amirlerinin yetkisine ek olarak YÖK liderine da disiplin amiri sıfatıyla öğretim elemanları hakkında direkt soruşturma açma yetkisi verdiği belirtildi.
Gerekçede, şunlar kaydedildi:
“Kuralın salt öğretim elemanlarının disiplin fiilleriyle ilgili YÖK liderine direkt soruşturma açma yetkisi tanınmasının, YÖK’ün üniversiteler üzerinde sahip olduğu kontrol yetkisinin neredeyse yükseköğretim kurumlarındaki tüm akademik çalışanı kapsayacak ve üniversiteler üzerinde hiyerarşik bir güce sahip olacak biçimde genişletilmesi sonucunu doğurduğu görülmüştür.
Öğretim elemanlarının vazifelerine son verilmesinin kendi organları tarafından yürütülmesi konusunun bilimsel özerkliğin bir gereği olduğu da dikkate alındığında, YÖK liderine öğretim elemanları hakkında soruşturma açma yetkisi tanıyan kuralın bilimsel özerkliği zayıflatan ve YÖK’ün sahip olduğu kontrol yetkisini aşan istikameti ile Anayasa’nın 130. ve 131. unsurları ile bağdaşmadığı sonucuna varılmıştır.”
