İstanbul Mukavelesi memleketler arası hukukta, şiddetin bayan erkek eşitsizliğinin ve bayanlara karşı yapılan ayrımcılığın bir sonucu olduğunun vurgulandığı birinci mukavele. Mukavele fizikî, cinsel, ekonomik ve duygusal şiddet her tıp şiddetle uğraş konusunda “Önleme, Müdafaa, Kovuşturma ve Takviye Politikalarından” oluşan dört temel yaklaşım içeren birinci kontratıdır. İstanbul Kontratı, tıpkı vakitte şiddetle gayrette bağımsız bir izleme düzeneği bulunan ve yaptırım gücü olan bağlayıcı birinci mukaveledir.
“İstanbul Sözleşmesi” olarak bilinen, “Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Gayrete Dair Avrupa Kurulu Sözleşmesi” bir müddettir birtakım kesitlerin saldırısı altında. Biz de mukaveleyi ve neden gaye alındığını, Prof. Dr. Feride Acar, İlerici Bayanlar Meclisi üyesi avukat Yelda Koçak, feminist avukat Canan Arın ve İstanbul Barosu Lider Yardımcısı Nazan Moroğlu’na sorduk.
Acar
SÖZLEŞMENİN GAYESİ NE?
Prof. Dr. Feride Acar (GREVIO’nun eski lideri, ODTÜ Siyaset Sosyolojisi Öğretim Üyesi)
“Sözleşmenin hedefleri ve de neyi kapsadığı aslında isminde çok açık. Mukavele, bayanlara yönelik ve de aile içindeki her türlü şiddete karşı çıkıyor. Bayanlara yönelik her türlü şiddeti ortadan kaldırmak için alınacak tedbirleri lisana getiren, bu şiddetin nedenlerini tespit edip devletler tarafından ona nazaran tepki vermeyi ve tedbir almayı öneren bir mukavele. Münasebetiyle kontratın saklı-gizli bir boyutu yok. Hususlarında ve giriş kısmında açıkça belirtilmiş olan emellerinden öbür bir emeli da yok. Ben açıkçası kimi telaffuzları şaşkınlıkla izliyorum. Bu kontrata yönelik olarak lisana getirilen kimi ithamları anlamakta zorluk çekiyorum zira; beşerler başlarındaki bir şeye reaksiyon veriyorlar herhalde. Gerçekte var olan, mukavelenin getirdiği düzenlemelere karşı değiller. Zira ben düşünemiyorum ki hiçbir küme ya da insan, bayanların kadın oldukları için şiddet görmelerini kabullensin. ‘Bizim toplumumuz için İstanbul Kontratı üzere bir kontrat gerekli mi değil mi’ sorusu son derece yersiz ve yalnızca arka niyetli bireylerin sorabilecekleri bir soru bence.”
Moroğlu
TÜRKİYE, MUKAVELEYİ FESHEDEBİLİR Mİ?
Nazan Moroğlu (İstanbul Barosu Lider Yardımcısı)
“İstanbul Mukavelesi milletlerarası bir mukavele, bir Avrupa Kurulu Mukavelesi. Bu nedenle, Türkiye’nin Avrupa Kurulu Genel Sekreteri’ne yapacağı bir bildiriyle ‘ben bu mukaveleyi uygulamak istemiyorum’ demesi mümkün (md.80).
Ama, Türkiye olarak İstanbul Sözleşmesi’ne artık taraf devlet değilim demek, bunun ne manaya geldiğini yurtiçinde ve yurtdışında anlatabilmek, haklı bir münasebete dayandırabilmek mümkün değildir.
Kadınlara yönelik şiddetin önlenmesi, lakin bayanlar ve erkekler ortasındaki tüzel ve fiili eşitliğin gerçekleşmesi ile mümkün olabilecektir.
Kadın erkek eşitliği ise ülkemizde demokrasinin ve sürdürülebilir kalkınmanın temel kriteridir. Biz bayanlar olarak, demokrasiye, kazanılmış haklarımıza sahip çıkmaya, yaşama geçirilmesini sağlamaya kararlıyız. Çabaya devam diyoruz. İstanbul Sözleşmesi’ni feshetmek demek, bayanlara karşı şiddete, bu insan hakları ihlaline göz yummak demektir. 6284 sayılı Kanunu da fonksiyonsuz bırakmak demektir. Zira kanunun uygulanmasında ve gereken takviye hizmetlerinin sunulmasında İstanbul Sözleşmesi’ne atıf yapılmaktadır.”
Koçak
NEDEN AMAÇTA?
AVUKAT YELDA KOÇAK (İlerici Bayanlar Meclisi üyesi)
“Bugün İstanbul Mukavelesi aleyhine yükseltilen ses bayan düşmanı, gerici koronun sesidir. Bu gerici koronun her gün bir öbür bayan düşmanı üyesi sesini yükseltmekte, iktidar da onlara alan açmaktadır. Bu atak da bir müddettir bayanların kazanılmış haklarına karşı yapılan akınların devamı niteliğindedir. Bayanlar gerek ülkemizde gerek memleketler arası alanda türel metinlerle teminat altına alınan hakları yüzyıllardır verdikleri eşitlik, özgürlük uğraşı ile kazandıkları için hiçbir iktidarın, hiçbir siyasetçinin bu kazanımlarımızı bir çırpıda gasp etmeye gücü yetmeyecektir. İstanbul Kontratı “aile kurumunu parçalıyor” mazereti ile kaldırılmaya çalışılırsa bayanlar temelinde bayanlar için bir esaret olan o aile kurumunu değiştirir/kaldırır tekrar de kazanılmış haklarına dokundurmaz. Tıpkı AKP’nin çocuk istismarcılarını aklamaya çalıştığı yasa teklifini başlarına çaldığımız üzere bu teşebbüslerini de başlarına çalarız.”
Arın
‘KUTSAL AİLEYİ’ TANIM ETSİNLER
Canan Arın (Mor Çatı’nın kurucularından feminist avukat)
“Ben 2002 yılında bu hükümet başa geldiği anda maksatlarının şeriatı getirmek olduğunu söylemiştim. Japonya’da geyşalar için uygulanan, ‘erkeğe daha düzgün nasıl hizmet edilir’i öğreten bayan üniversitelerini getirmeye çalışıyorlar. Öteki bir aklıevvel çıkıp ‘kadın kocasına ismiyle hitap edemez’ dedi. İstanbul Kontratı ‘kutsal aileyi’ tehdit ediyormuş, bu aile neymiş bir tanım etsinler. Erkeğin mutlak egemenlik alanı mı kutsal aile dedikleri? AKP’li erkekler neden bayanlarla eşit yaşamayı göze alamıyorlar. Bayan özgürlüğünden neden bu kadar korkuyorlar?
Sözleşmenin iptal edilmemesi gerekir ancak Türkiye’de hukuk diye bir kavram kalmadığı için her şey mümkündür.”
