Anayasa Mahkemesi (AYM), terör örgütü PKK’nin Güneydoğu’daki birtakım kentlerde açtığı hendeklere karşı yapılan operasyonlarda “hak ihlalleri” yaşandığı argümanıyla yayımlanan “Bu Suça Ortak Olmayacağız” başlıklı bildiri nedeniyle 10 akademisyenin cezalandırılmasının, “ifade hürriyetinin ihlali” olduğuna ait 26 Temmuz’da verdiği kararının münasebetini 4 gün üzere kısa bir müddette açıkladı. Sık sık bildirinin içeriğine katılınmadığı vurgulanan 40 sayfalık gerekçeli kararda, özetle şu değerlendirmeler yapıldı:
Bildiriyi desteklediğimiz manasına gelmez: Bildirinin muhakkak bir perspektiften ve tek taraflı hazırlandığı, abartılı yorumlar içerdiği, güvenlik güçlerine karşı incitici ve saldırgan kimi tabirler barındırdığı da kabul edilmelidir. Anayasanın 26. unsurunda yer alan söz özgürlüğünün müdafaasından faydalanması gerektiği istikametindeki yorumları AYM’nin bildiride yer alan fikirleri paylaştığı yahut desteklediği manasına da gelmez.
Katliam tabirine katılmak mümkün değil: Ülkenin bir bölgesinde terör örgütü mensuplarınca açılan hendeklere ve silahlanmaya müdahale eden, bu manada da terörle uğraş eden devleti halka “katliam”, “kıyım” ve “işkence” yapmakla suçlayan bir açıklamaya katılmak elbette mümkün değildir. Bunlar, toplumun kahir ekseriyetini rahatsız eden çok ağır tabirlerdir. Bununla birlikte, AYM’nin içeriğine katılmadığı kelamlar de söz özgürlüğü kapsamında kalabilir.
‘Terör övülmüyor’
Kararda, ‘bir bütün olarak bakıldığında içeriği AYM’ce paylaşılmasa bile bildirinin ilan edildiği bağlam da dikkate alındığında şu sonuçlara ulaşıldığı tabir edildi:
– Müracaatçıların altına imza attıkları bildirinin objektif manası gözetildiğinde bir bütün olarak PKK terörünün övülmesi, terörizme dayanak gösterisi, şiddet kullanımına, silahlı direnişe ya da başkaldırıya direkt yahut dolaylı teşvik olarak nitelendirilmesi mümkün görünmemektedir. Bildiriyle hendek olaylarında güvenlik güçleri ile çatışmaya giren örgüt üyelerinin övüldüğü, terör örgütünün yüceltildiği, çatışmalara direkt katılan güvenlik gücü mensuplarına karşı bilhassa bir nefret aşılandığı yahut şiddete başvurmanın cesaretlendirildiği değerlendirilmemiştir. Güdülen öbür maksatlar ne olursa olsun ve hangi lisan ve üslup kullanılırsa kullanılsın son olarak bildiride o tarihlerde sürmekte olan çatışmaların sona erdirilmesi talebinin baskın olduğu değerlendirilmiştir.
– Açıklanan bir fikrin salt ağır olması, yetkilileri sert biçimde eleştirmesi, keskin bir lisan kullanılarak tabir edilmesi ve hatta tek taraflı, çelişkili ve subjektif olması şiddete tahrik ettiği, topluma, devlete ve demokratik siyasal sisteme yönelik olarak bir tehlike ortaya çıkarttığı ve buna bağlı olarak bireyleri kanunlara muhalif aksiyonlar yapmaya teşvik ettiği manasına gelmez. En geniş siyasi özne olan devlete yönelik tenkidin hudutlarının bireylere yöneltilen tenkitlere nazaran çok daha geniş olduğunda bir tereddüt olamaz. On ay boyunca on bir kentte terör örgütüne karşı yürütülen ve milyonlarca insanın hayatını etkileyen operasyonlar hakkında farklı değerlendirmeler yapılması olağan karşılanmalıdır.
– Bildirinin imzalanmasına neden olan operasyonları yürüten kamu gücüne karşı ağır tenkitlerde bulunulabileceğinin öngörülmesi ve demokratik çoğulculuk açısından bunlara daha fazla tahammül edilmesi gerekir. Bu bilgiler dikkate alındığında müracaatçıların mahkûmiyetlerinin mecburî toplumsal bir muhtaçlığa karşılık gelmediği sonucuna ulaşılmıştır. Sonuç olarak somut olayın şartlarında müracaatçılar hakkında -bazıları ertelenmiş olsa da- hürriyeti bağlayıcı ceza vermek suretiyle yapılan ve zarurî toplumsal bir gereksinime karşılık gelmediği kabul edilen müdahalenin terör örgütü ve terörizmle uğraş kapsamında hedeflenen kamu nizamının korunması gayesiyle orantılı olduğunun gösterilemediği kanaatine ulaşılmıştır.
– Demokratik bir toplumda otosansür refleksine hizmet eden bir cezaya maruz kalınması, kamu gücünü kullanan organların karar ve aksiyonlarını sorgulanamaz hale getirir. Halbuki demokratik bir toplumda devletin, kamusal yararı yüksek olan bir tartışmanın yürütülmesini ceza tehdidi yoluyla engellemek yerine bilgi kaynaklarına ve irtibat araçlarına erişim imkânlarının genişliğinden yararlanarak kendisine yönelik tenkitleri tesirli bir biçimde yanıtlamak suretiyle bu husustaki kamusal tartışmaya katkıda bulunması beklenir. Bilhassa son derece saçma ve ilgisiz bile görünse muhaliflerin haksız hücum ve tenkitlerine farklı yollardan yanıt verme imkânının olduğu durumlarda ceza kovuşturmasına başvurulmamalıdır. Müracaatçıların tabir özgürlüğüne yapılan müdahalenin demokratik toplum sisteminin gereklerine uygun olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
‘Varsayımsal delil’
Bu ortada lokal mahkemelerin mahkûmiyet kararını bildirinin PKK’nin üst seviye bir yöneticinin daveti ile hazırlandığı argümanına dayandırdığına dikkat çeken AYM, buna ait şu eleştiriyi yaptı: “Varsayımı aşan bir kanıt gösterilebilmiş değildir. Bu cins bir varsayımla bireylerin cezalandırılması tabir özgürlüğü üzerinde ağır bir baskı oluşturacaktır.”
