Tüp bebek tedavisi 40 yılı aşkın müddettir uygulanıyor ve her geçen gün yeni uygulamalarla muvaffakiyet oranı artırılıyor. Tedaviyi desteklemek için uygulanan ekstra süreçlerle gebelik elde edebilme imkanı gitgide artıyor. Bu bağlamda tüp bebek tedavisi uygulanan şahıslar üzerinde yapılan araştırmalardan elde edilen sonuçlar ışığında bir sonraki denemelerde çok daha âlâ sonuçlar alınabiliyor. Bu ekstra uygulamalardan birisi olarak PRP süreci de muvaffakiyet oranını arttırabiliyor. Medicana Samsun Hastanesi Bayan Hastalıkları, Doğum ve Tüp bebek Uzmanı Opr. Dr. Şafak Hatırnaz, PRP uygulamaları konusunda bilgi verdi.
Dr. Hatırnaz, “PRP, tüp bebek tedavisinde kişinin sürece alınan kanından elde edilen trombosit bakımından güçlü plazmanın tekrar kendisine verilmesiyle uygulanan tedavi yoludur. Tüp bebek tedavisinde başarıyı artırmaya yönelik yapılan bilimsel çalışmalar; tüp bebek tedavisinde, rahim zarında kalınlaşmanın sağlanmasında ve yumurta kalitesinin artırılmasında, kişinin kendi kanından elde edilen trombositten güçlü plazma tedavisinin (PRP) başarıyı artırdığını göstermiştir. Yani PRP uygulaması ile olağanda gebelik talihi düşük olan çiftlerin de gebelik elde edebilme bahtı yükselmektedir. Tüp bebek tedavisi, doğal yolla ve birtakım üremeye yardımcı tedavilerle gebelik elde edemeyen çiftlere bebek sahibi olma bahtı tanımaktadır. Bu tedavinin başarılı olması için öncelikle sağlıklı bir embriyo elde edilmeli, bu sağlıklı embriyo sağlıklı rahim zarına sahip olan rahim içine yerleştirilmelidir. Embriyonun rahme tam olarak tutunması için de uygun bir rahim ve rahim zarı reseptivitesi (alabilirlik) denilen embriyonun yerleşmesini sağlayacak mikro etraf olmalıdır. Bu bağlamda gebeliğin gerçekleşebilmesi için pek çok hücresel ve moleküler olaylar zinciri işe koşulmaktadır. Rahim zarının embriyoyu alabilirliği de tüp bebek tedavisinin başarısı için kıymetli bir kademeyi oluşturur. Çünkü rahim iç zarında gerekli olgunlaşma sağlanamazsa embriyonun tutunma süreci gerçekleşemez. Bayanın rahim zarının daha evvelce geçirdiği operasyonlar, kürtaj, biyopsi ve enfeksiyon üzere nedenlerle yaşanan hasarlar ve yapışıklıklar varlığı durumunda rahim zarının kanlanması bozulur ve rahim zarı embriyoyu tutma işlevini yitirebilir. Bu çeşit bozukluklar tespit edildiğinde tedavi edilse bile rahim zarı çok hassas bir yapıda olduğu için eski işlevini tekrar kazanıp gereğince iyileşemeyebilir. Bununla birlikte aslında bilinen bir sorun olmadığı halde bayanın rahim zarı gereğince kalınlaşamayabilir” dedi.
PRP uygulaması nasıl yapılır
PRP uygulaması hakkında da konuşan Opr. Dr. Hatırnaz, “Doğal yolla gebelik denemeleri ve üremeye yardımcı birtakım tedavi yollarının denenmesine karşın istenen muvaffakiyet oranının yakalanamaması durumunda birtakım takviye uygulamalarına muhtaçlık duyuluyor. Bilhassa de başarılı bir gebelik için kaide olan rahim zarı kalınlığının kâfi olmaması, rahim zarının istenenden daha ince kalması ve evvelce rahim zarında oluşan yapışıklıklar açıldıktan sonra uygulanan tedaviyle kalınlaşmayan bayanların kendi kanlarından elde edilen trombositten varlıklı plazma tedavisi uygulanmaktadır. Bu mevzuda yapılan birçok araştırma; tüp bebek tedavisi uygulamaları sırasında rahim zarı kalınlığı gereğinden ince olan hastalara, mevcut tedaviye ek olarak hastanın kendi kanından elde edilen PRP serumunun rahim zarına uygulanmasının gebelik muvaffakiyetini artırdığını gösteriyor. Uzmanlar, tüp bebek tedavisi sırasında PRP tedavisi uygulanarak, rahim zarı kalınlaşması sağlanması durumunda gebelik oranının 61 arttığını belirtmekteler. PRP; bayanın kendi kanından elde edilen trombosit bakımından varlıklı kanın bayanın rahmine tekrar verilmesi sürecidir. Bu uygulama tüp bebek tedavisinde yalnızca rahim zarını uygun kalınlığa getirmek için değil, makûs yumurtalık rezervini düzgünleştirmek için de kullanılabilmektedir. Bu hususta yapılan araştırmalarda, berbat yumurtalık rezervine sahip olan, serum AMH ve FSH seviyesi bozulmuş olan ve bir yıldan fazla vakittir adet görmeyen bayanlara PRP dayanağı yapılmıştır. Bu bayanların yumurtalıklarına ultrasonla izlenerek PRP enjekte edilmiştir. Yapılan süreç sonunda, yumurtalık işlevlerinin bozulduğu bilinen bayanlarda serum AMH ve FSH seviyelerinde düzelme sağlanmış, ortalama 2,5 ay sonra yapılan tüp bebek denemelerinde de başarılı bir yumurta toplama süreci elde edilmiştir. Bunlardan kaynaklı olarak da uzmanlar, PRP sürecinin yumurta kalitesinin artırılmasında da tesirli olabileceğini belirtmekteler” bilgilerini verdi.
PRP uygulamasına uygunluk kaidelerine değinen Dr. Şafak Hatırnaz, “PRP uygulaması; daha evvelce tüp bebek tedavisi denemiş ve başarısız olmuş, rahim zarının gereğince kalınlaşmadığı tespit edilmiş, yumurtalıklarında çok önemli bir sorun olmayan, ekseriyetle ileri yaşta olan ve yumurtalık rezervleri hayli azalmış, menopoza giriş devrinde olan fakat yumurtalık işlevini yine başlatmak amaçlanan bayanlar için uygundur. Bir bayana tedavisi uygulanmadan evvel genel olarak bayanın yumurtalık rezervi ve rahim içi bulguları için ultrason muayenesi ve yumurtalık rezervi testleri yapılır. Bunlardan elde edilen sonuçlara dayanılarak da hem hangi tedavi usulüne gereksinim olduğu anlaşılır hem de PRP yapılıp yapılmayacağına karar verilir. PRP uygulamasının yapılma geçmişi çok da eski değildir. Bu sebeple de hem klinik uygulama alanını kısıtlıdır hem de genel bir muvaffakiyet oranından bahsetmek çok da mümkün değildir. Lakin uzmanlar PRP uygulamasının tedavide ortalama yüzde 60’lık bir muvaffakiyet getirdiğine dikkat çekmekteler” biçiminde konuştu.
PRP tedavisinin tesiri ne kadar sürer?
Tedavinin tesiri ve mühleti hakkında da açıklamalarda bulunan Şafak Hatırnaz, “Şimdiye kadar uygulanan PRP tedavilerinin akabinde geçen 3-4 ay içinde tesir bu olumlu gözlenebilmiştir. Fakat PRP uygulaması şimdi yeni sayılabilecek bir süreç olduğu için tedavinin uzun vadedeki tesirini tam olarak varsayım edebilmek kolay olmayabiliyor. Bu bağlamda PRP tedavisinin tesiri yalnızca 7-8 aylık birkaç kere yumurta üretimi sağlayan bir tesir mi yoksa sonrasında da devam eder mi bununla ilgili kesin yargılarda bulunmak için şimdi erkendir. Çünkü PRP yolu şimdi çok yeni bir tıbbi uygulamadır ve bu sebeple de sonuçların kalıcılığı konusunda emin olmak mümkün değildir, lakin PRP tedavisinin de birkaç sefer uygulanmasında rastgele bir sakınca bulunmamaktadır. Tüp bebek tedavisinde muvaffakiyet talihini artıran PRP, bayanın kendi kanının içinden izole edilen plaketlerin (kan dokusunun içerisinde bir hücre türü) laboratuvar ortamında zenginleştirilmesi ve yumurtalık içerisine enjekte edilmesi ile yapılmaktadır. PRP tedavisinin temel maksadı, zenginleştirilmiş plaketlerin içinde bulunan büyüme ögelerinin, yumurtalıklarda mevcut olan stabil kök hücreleri tetiklemesi ve büyütmesidir. Bu sayede yumurtalıklardaki kök hücreler gebeliği gerçekleştirecek yumurta hücresi haline getirilebilir. Bu süreç hem yumurtalık rezervi azalmış olan bayanlarda hem de menopoza giren hastalarda muvaffakiyet elde edilebilmesini imkanlı kılmaktadır” sözlerini kullandı.
PRP ile sağlıklı ve kaliteli yumurta elde edilebilir mi?
Sağlıklı ve kaliteli yumurta elde etmenin yollarını aktaran Dr. Hatırnaz, şunları söyledi:
“Kadının yaşı, menopoza giriş periyodu kadar geldiğinde elbette ki, yumurtalıklar ve yumurtalıklarda bulunan kök hücreler yaşlanmaktadır. Lakin günümüzün araştırmaları bağlamında buna net bir cevap vermek gerçek olmayabilir. Çünkü bu mevzuda kesin kabul gören bir kanı bulunmamaktadır. Bilinen bir gerçek var ki; kişinin bedeninde bulunan kök hücreler de kişi ile birlikte yaşlanmaktadır. Bununla birlikte yaşlanan kök hücrelerin daha genç kök hücrelere oranla işlevlerinde önemli bir düşüş de gözlemlenmektedir. Fakat sayısız kök hücresinin bulunduğu bir alanda az da olsa farklılaşma marifetini kaybetmemiş olan kök hücreler bulunabilmekte ve onların etkin hale getirilebilmektedir. Bu bağlamda elbette ki tüm kök hücrelerin başarılı bir halde etkin hale getirilmesi mümkün olmamakta, yalnızca küçük bir kısmı işlevsel hale getirilebildiğinde, bu da başarılı bir gebelik için kâfi olabilir. Uygulanan PRP tedavisi sonrasında kök hücre aktivasyonu ile yeni hücre oluşumu sağlanabilirse, elde edilenlerin genetik açıdan da gerçek bölünebilmesi (mayoz bölünme safhasında) çok kıymetlidir. Bu sebeple de PRP tedavisinden çabucak sonra 2 aylık bir hormon tedavisi uygulanır. Bu tedavi ile yumurta oluşumu ve gelişimi (oogenez) safhalarında gerekli büyüme faktörlerinin desteğinin yapılması hedeflenmektedir. Bu biçimde yumurtaların kalitesinin de yükseltilebilmesi amaçlanırken, yumurta kalitesinin tespit edilmesinin tek yolu laboratuvar ortamında izlemektir. Ayrıyeten tüp bebek tedavisi ile gebelik durumunda, pre-implantasyon genetik teşhis metodu ile kromozomsal tahlil yapılması yoluna gidilir. Bu sayede elde edilen embriyoların kromozom yapısı incelenir ve sağlıklı olanları seçilebilir.”
