Birkaç kardeşsiniz… Birebir genler, birebir ortam ve birebir ebeveynler. Pekala lakin niye biriniz “öyleyken” biriniz “böyle” bir karaktere sahip? Bu daima merak konusu olmuştur. Araştırmacılar, doğum sırasının kim olduğumuzu şekillendirmede değerli bir rol oynayıp oynamadığını yıllardır inceliyor. 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında Avusturyalı psikoterapist ve ferdi psikolojinin kurucusu Alfred Adler, doğum sırasının kardeşlerde farklılıklara yol açtığından şüpheleniyordu. Yedi kardeşten ikincisi olan Adler, birkaç çocuklu ailelerde birinci doğanları, “nevrotik” olarak nitelendiriyor. Zira yeni bir kardeş doğduğunda ebeveynini paylaşması gerekiyor.
Adler, birinci doğan çocukları saygılı ve bazen muhafazakâr olarak görüyordu. Adler’e nazaran, en küçük çocuklar daha hırslıyken, ortanca çocuklar aile içinde duygusal olarak en stabil karaktere sahip oluyordu.
Küçükler farklı yol deniyor
Tarihi karakterleri inceleyen Amerikalı psikolog Frank J. Sulloway de emsal bir eğilim saptamıştı. Daha sonra doğanların daha asi ve daha etraflıca düşünme yetisine sahip olduğu belirtiliyordu. Örneğin Charles Darwin, Karl Marx ve Mahatma Gandhi. Birinci doğanların ortasında ise Joseph Stalin ve Benito Mussolini üzere karakterler var. Pekala lakin neden bu farklılık? Her çocuk aile içinde muhakkak bir boşluğu doldurur ve daha sonra kendi ömrü için kendi stratejilerini belirler. Birinci doğan çocukların, statükoyla arbede etmek ve ebeveynlerinin görüşlerini sorgulamak için daha az nedeni vardır. Küçük kardeşler ise ebeveynlerinin görüşlerinden daha az emin olmakla birlikte ömürde alternatif yol arayışına daha çok masraf. Başka birtakım araştırmalar da kardeş sırasının kişiliği şekillendirebileceği fikrini doğruluyor. Örneğin, 1968’de yapılan bir çalışma, büyük kardeşlerin fizikî yaralanma korkusu nedeniyle tehlikeli sporlara katılma ihtimalinin
daha düşük olduğunu gösterdi. 1980 yılında 170 bayan ve 142 erkek lisans öğrencisinin katıldığı Howarth Personality Anketi’nde ise birinci doğanlar için daha az dertli olma (anksiyete) ve daha yüksek egoya sahip olmaya dair işaretler kelam konusuydu. Lakin son yıllarda farklı görüşler de buna eklendi. Almanya’daki Leipzig Üniversitesi’nden psikolog Julia Rohrer liderliğindeki araştırmacılar, Almanya, İngiltere ve ABD’den gelen 20 binden fazla görüşmeden elde edilen bilgileri değerlendirirken doğum sırasının kişilikte sistematik farklılıklar göstermediğini saptadılar.
Bununla ilgili öteki araştırmalar da var. Örneğin, Illinois Üniversitesi’nden psikolog Rodica Damian ve meslektaşı Brent W. Roberts, 377.000 lise öğrencisini içeren 2015’teki çalışmalarında, birinci doğanların daha şuurlu, dışa dönük ve istekli olma eğiliminde olduklarını saptadı. Daha büyük kardeşler, kendilerinden sonra doğanlardan daha hoşgörülü ve duygusal olarak daha istikrarlıydı. Tekrar de farklılıklar çok küçüktü ve araştırmacılar, birinin karakterini şekillendirmede kardeş sırasına atfedilen bedellerin abartılı olduğu sonucuna vardılar.
Büyükler IQ avantajlı
Damian’ın çalışması ayrıyeten, ortalama olarak, birinci doğanların küçük kardeşlerine nazaran ufak bir IQ avantajına sahip olduklarını ortaya koyuyor. Birinci doğanlar birebir vakitte eğitimlerini daha yüksek bir dereceyle tamamlama ve tıp ya da mühendislik üzere klasik olarak itibarlı meslekleri tercih etme eğiliminde oluyor. Bu açıdan Adler, erken yaşta birinci çocuğa verilen dikkatin, bilişsel yeteneklerini artırdığı konusunda haklı olabilir. Almanya’daki Saarland Üniversitesi’nden psikolog Frank Spinath, “Kardeşler ortasındaki doğum sırasının kişiliği şekillendirmesi mümkün. Lakin her ailede tıpkı halde gelişmez” diyor. “Başka bir deyişle, bir tesir olabilir lakin sistematik bir tesir olmayabilir. Genlere ek olarak, ‘bölünmemiş ortam’ denilen bir ögenin da rolü var. Örneğin kardeşlerin farklı arkadaş etraflarının olması”.
Batuhan Sarıcan
https://www.scientificamerican.com/article/ does-birth-order-affect-personality/
