Gizem Öztok Altınsaç
Türkiye yüksek enflasyon ve faizden kaygı yanarken, Avrupa, ABD ve Japonya merkez bankaları enflasyonun artmamasından ve faizi yükseltememekten şikâyetçi. Bunun sonucu olarak dünyada negatif getirili (eksi getiri) tahvillerin toplam piyasa pahası 13.7 trilyon dolarla rekor düzeylere yükselmiş durumda.
Küresel enflasyonun son 50 yılın en düşük düzeylerinde olduğuna dikkat çeken Özyeğin Üniverstesi’nden Gizem Öztok Altınsaç, düşük enflasyon meselesine dair “Enflasyonun çok düşük olduğu ortamlarda, enflasyon beklentileri de düşmeye başlar, bunu gören tüketici de harcamalarını erteler. Tüketim ertelendiğinde de büyüme baskı altında kalır” değerlendirmesinde bulundu. Altınsaç ile bu hususları konuştuk:
Ticaret savaşı etkisi
– Çok düşük faiz ve enflasyon olağan mi?
2008 küresel krizi sonrası geçen 10 yılın akabinde, bu kadar yüklü nakdî gevşeme devrine karşın geldiğimiz düşük faiz ve enflasyon süreci olağan değil. Küresel enflasyon son 50 yılın en düşüğünde. İktisat kitaplarında bize öğretilenlerden çok daha farklı fiyatlamalar görmekteyiz. Büyük merkez bankalarının, yıllarca mali gevşeme yapmasının akabinde ve dünyada borçluluğun daha da arttığı bir periyotta, ne faiz yükseliyor ne de küresel manada enflasyon riski var. Tersine, örneğin Avrupa’nın 2015-2016’da kenarından geçip kurtulduğu “deflasyon” üzere son derece kuvvetli periyoda tekrar yaklaşma riski mevcut. Bu ortamda tahvillerin negatif faizle fiyatlanmasının iki sebebi olabilir: Ya piyasalar merkez bankalarının, düşük enflasyona karşı verdikleri tepki işlevlerinde değişiklik bekliyor ya da ilerleyen devirde büyüme değerli ölçüde potansiyelin altında kalacak. Ticaret savaşları da bu süreci destekliyor.
En büyük risk bu
– Çok düşük enflasyon ve faiz ne cins riskler yaratır?
Yüksek enflasyon, bizim üzere ülkeler için kıymetli bir problemse, olması gerekenin altında enflasyon da gelişmiş ülkeler için sorun. Sağlıklı olan muhakkak bir düzeyde enflasyon ile sürdürülebilir büyümeyi yakalamak. Enflasyon çok düşük olduğunda, enflasyon beklentileri de düşmeye başlar, bunu gören tüketici harcamalarını erteler. Bu süreç kendi kendini beslemeye başladığında, bir periyot sonra fiyatların düşeceği beklentisi de oluşabilir. Fiyatın düşeceğini düşünen tüketici de yarın daha ucuza almak için bekler. Tüketim ertelendiğinde büyüme baskı altında kalır. Talep yetersizliğinden enflasyon daha da düşer ve deflasyona (mal ve hizmet fiyatları genel düzeyinin belli vakit diliminde daima düşüşü) girersiniz. Küresel iktisat için en büyük risktir. Zira yıllarca mali gevşeme yapan merkez bankalarının bu türlü bir duruma müdahale edebilecek kadar hareket alanı yoktur. Zira şayet aracınız faiz ise aslında o çok çok düşük. Aracınız bilanço büyütmekse, esasen o da çokça büyümüş. Bu duruma gelmeden süratle müdahale etmeniz gerekir. Fed’in de 2019 başından bu yana süratle U dönüşünün arkasındaki temel sebep enflasyonun düşündüklerinin bilakis bir türlü gelmeyişidir.
– Varlık balonu riski var mı?
Piyasalarda tam manasıyla resesyon beklentisi oluşmadığı surece, çok düşük faizlerin varlık balonu oluşturma riski her daim vardır.
TALEP YETERSİZ
– Avrupa ve ABD’de enflasyon neden artmıyor?
Gerçekleşen ile potansiyel talebe bakmak lazım. Potansiyelin üzerinde büyürseniz, bu talep kaynaklı enflasyon yaratır. Bugün küresel büyümenin potansiyeli düşük. Ticaret hacmi de yavaşlıyor. Münasebetiyle büyüme kaynaklı bir enflasyon yok. İkincisi beklentilerin yönetilmesi. Var olan enflasyon hedeflemesi, şu basamakta enflasyon beklentilerini çıpalamaya yetmiyor. Enflasyon olması için beklenmesi gerekir. Halbuki hem ABD hem Avrupa’da, enflasyon beklentileri süratle düşmekte. Üçüncü bahis ise teknoloji. Teknolojinin gelişmesi de, gelişmiş ülkelerde genç nüfusun azalması üzere faktörler de düşük enflasyona sebep olmakta.
MALİ SİYASET ŞART
– Faizi düşürmek ve varlık alımı sorunu çözer mi?
Avrupa’nın bankacılık tarafında yaşadığı probleme faiz düşürme ya da varlık alımı üzere ezbere bir çıkarım yapamayız. Fakat para siyaseti da üzerine düşeni yapmazsa o vakit deflasyona düşündüğümüzden çok daha süratli girer bu ekonomiler. Var olan araçları kullanılmaktan öbür bahtımız çok yok. Fakat bu usul iktisatların maliye siyasetlerini da devreye sokması gerekiyor. Avrupa özelinde ise hem mali hem bankacılık birliği olmadığı için, sistemsel manasında daha büyük sorun var.
