Getty Images
ABD’deki her silahlı taarruzun akabinde bu soru sorulur oldu: Bu sefer bir şeyler değişecek mi? Yeni Zelanda, Avustralya ve İngiltere’de geçmişte olduğu üzere, ABD’de de bu çeşit akınlara duyulan öfke siyasi bir aksiyona yol açacak mı?
ABD’de silah satışının kısıtlanması için çaba eden aktivistler, bu tıp taarruzların akabinde bir teslimiyet hissine kapılıyor: 2012 yılında Newtown kentinde 20’si çocuk 26 kişinin ölmesine yol açan hücumun akabinde kamuoyu baskısı bir şeyleri değiştiremediyse bu sefer de bir şey değişmeyecek.
Fakat El Paso ve Dayton’da Cumartesi gerçekleşen hücumlar bir şeyleri değiştirmesi için daha farklı nedenleri bulunuyor.
Beyaz milliyetçi şiddet
ABD’de son periyotta gerçekleşen hücumların akabinde farklı münasebetler ortaya atıldı. Parkland ve Santa Fe’deki hücumlar gelecek umudu olmayan gençlik, Annapolis’teki taarruz akıl sıhhati sıkıntıları, Virginia Beach’teki işyeri sıkıntıları ve Sutherland Springs’teki aile içi uyuşmazlık nedeniyle gerçekleşmişti.
Modern ABD tarihinin en ölümcül saldırısı olan Las Vegas’ta bir konserde 58 kişinin öldürüldüğü hücumun ardındaki motivasyon ise hâlâ bulunamadı.
Fakat bu sefer evvelkilerden farklı olarak, eldeki tüm ispatlar El Paso’daki taarruzun çağdaş ABD siyasetinde gitgide görünür olan beyaz milliyetçi telaffuzdan beslendiğini gösteriyor.
Bu açıdan geçen Ekim ayında Pittsburgh’daki sinagog saldırısına yahut 2017’de Charlottesville’de gerçekleşen akına benziyor. Bu ikisi de beyaz milliyetçi şiddetin gücünün vardığı sarsıcı boyutları gösteren olaylardı.
Getty ImagesBeyaz milliyetçiler Ağustos 2017’de Sağı Birleştirin isimli yürütüşte
El Paso’daki hücumun zanlısı Patrick Cursius’un internete yüklediği ırkçı manifestoyla teması şimdi mutlaklaşmış olmasa da bütün kanıtlar tıpkı tarafa işaret ediyor.
Bu saldırıyı yaşadığı kentte yapmadı. Teksas’ın kuzeyinden Meksika hududu yakınlarına kadar sekiz saat boyunca otomobil kullandı ve Hispaniklerin (Meksika ve Orta Amerika ülkeleri başta olmak üzere eski İspanyol sömürgelerinden insanlar) yaşadığı bir alışveriş merkezinde ateş açtı.
Kolluk kuvvetleri, soruşturmayı bir “terörizm” soruşturması olarak ele aldıklarını söylüyor.
Bu da, El Paso saldırısını göç, hudut güvenliği ve ulusal kimlik tartışmalarının tam ortasına yerleştiriyor.
ABD’liler geçmişte dünyanın diğer ülkelerinde genç erkeklerin pak insanlara ziyan verecek derecede siyasi şiddete bulaşmalarının nasıl mümkün olabileceğini sorguluyordu. Bugün buna kendi ülkelerinde direkt şahit oluyorlar.
Saldırının gerisindeki nedenler beyaz milliyetçi militanların yarattığı tehdit ve bunu tedbire yolları üzerinde daha fazla durulmasına yol açabilir. Bu usuller ortasında silah satışlarının daha sıkı denetlenmesi de bulunuyor. Demokratlar her zamanki üzere saldırıyı süratle kınadı ancak bu sefer sağda da tehlikenin farkına varan beşerler ses çıkarmaya başladı.
2016’da başkanlık adaylığı için Cumhuriyetçi Parti içinde Donald Trump’a karşı yarışan Teksas Senatörü Ted Cruz saldırganın “Hispanik zıddı yobazlığını” kınadı ve saldırıyı “beyazların üstünlüğünü savunan iğrenç bir terör eylemi” olarak niteledi.
Parti içinde Trump’a karşı yarışan bir öbür isim olan Jeb Bush’un Teksas eyalet idaresindeki oğlu George P. Bush da “beyaz teröristlerin gerçek bir tehdit” olduğunu belirten bir açıklama yayımladı.
Eğer bunun bir tehdit olduğuna dair fikir birliği oluşuyorsa, bir sonraki soru bu tehdide karşı ne yapılacağı olacak.
BBC
Trump’ın fitili ateşleyen politikaları
Saldırının akabinde solcular ABD Lideri Donald Trump ve öteki birtakım üst seviye Cumhuriyetçileri, beyaz milliyetçi saldırganın bu cinayetleri işlemesine ilham veren bir telaffuz kullanmakla suçladı.
Trump evraksız göçmenlerin ülkeye girişini “işgal” olarak tanımlamış ve Avrupa’nın göçmenleri kabul etmesinin “Avrupa’nın dokusunu zedelediğini” savunmuştu.
Mayıs ayında Florida’daki bir miting sırasında Trump evraksız göçmenleri nasıl durduracağını anlatırken kalabalıktan biri “Vurun onları!” diye bağırdı. Trump bu yoruma bir latife yaparak karşılık verdi.
Bir ay evvel de Teksas Senatörü John Cornyn, “Geçen yıl Teksas nüfusuna her bir beyaza karşı dokuz Hispanik eklendi” diye tweet atmıştı.
Getty Images
Cumhuriyetçilerin bu tıp ataklara karşı yansısı – yahut tepkisizliği – her zamanki üzereydi.
Bu seferki fark, Demokratlar’ın lider adaylığı yarışı nedeniyle çok sayıda adayın verdiği reaksiyonun daha görünür olmasıydı.
20’den fazla aday, silahların daha fazla denetim edilmesi ve kışkırtıcı ırkçı telaffuzun kınanması için birbirlerinden daha sert davetlerde bulunarak öne çıkmaya çalışıyor.
El Pasolu aday Beto O’Rourke, akında Trump’ın sorumluluğunun olduğunu söyledi. Bir başka aday Pete Buttigieg, “beyaz milliyetçi terörizm ideolojisinin” ABD hükümetinin en üst düzeylerinde hoşgörülüğünü savundu.
Neredeyse her adayın silah satışlarının kısıtlanmasına yönelik yeni yasal düzenlemeler için davetleri oldu.
New Jersey Senatörü Cory Booker silah ruhsatlarına dair ülke çapında yeni bir uygulamaya geçilmesi gerektiğini lakin bunun “omurgasız siyasetçiler ve silah lobisi tarafından engellendiğini” söyledi.
BBC
Kongre’de değişim mümkün
2012’deki Newtown saldırısının akabinde Kongre bütün silah alımlarında alıcıların geçmişlerinin araştırılmasına yönelik bir yasa çıkarmaya çalıştı.
Senato’daki maddeyi destekleyen çoğunluk bulunmasına karşın yasaya karşı çıkan azınlık bu teklifi bir parlamento prosedürünü kullanarak tıkadı.
Cumhuriyetçilerin denetiminde bulunan Temsilciler Meclisi ise bu türlü bir maddeyi gündemine bile almadı.
Bugünse durum farklı.
Demokratlar Ocak ayında Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu ele geçirdikten kısa mühlet sonra Newtown’ın akabinde gündeme gelen yasaya emsal bir yasa çıkardı.
Bu, Kongre’nin alt kanadında 25 yıldır çıkan birinci silah kısıtlama düzenlemesi oldu.
El Paso ve Dayton’daki atakların akabinde Cumhuriyetçilerin çoğunlukta olduğu Senato’nun üzerinde bu maddeyi kabul etmesi istikametinde bir baskı var.
Senato’daki Cumhuriyetçilerin başkanı Mitch McConnell bugüne kadar bu istikamette bu türlü bir adım atmayı reddetti. Bugün de baskılara direnebilir. Yasanın çıkmasını engellemek için 100 sandalyeli Senato’da 41 Cumhuriyetçinin oyu kâfi olur. Ama 2013’te iki partinin de desteklediği yasa tasarısına imza veren senatörlerin kimileri hâlâ vazifede.
Yasa tasarısının ABD Lideri Trump’ın masasına ulaşmasının önündeki tek pürüz Senato.
BBC
Zayıflayan NRA
2012’de Ulusal Silah Birliği (NRA) gücünün ve ABD siyasetindeki tesirinin doruğundaydı. On yıllar süren kampanyaların sonunda, milyonlarca silah sahibinin yanı sıra silah üreticilerini de temsil eden bu küme silah sahibi olma hakkını Amerikan kültürünün bir kesimi haline getirmişti.
Demokratlar silah düzenlemesini savunmanın sandıkta kendilerine ziyan verdiğini düşünüyordu. Al Gore’un 2002’de az farkla kaybettiği başkanlık seçiminin de ortalarında bulunduğu hezimetlerin sorumlusu olarak bu bahis gösteriliyordu.
NRA’nın takviyesini almayan bir aday, ABD’nin her yerinde örgütlenmiş ve maddi olarak güçlü bu yapıyı karşısına almış oluyordu.
Newtown katliamının akabinde ülkenin pek çok bölgesinde eğilim silah satışlarını kısıtlamaktan değil, bilakis özgürleştirmekten, örneğin görünür bir formda silah taşımayı yasallaştırmaktan yanaydı.
2016’daki başkanlık yarışında Trump’ın kampanyasına yönelik dayanakları o devir bir kumar olarak görülse de sürpriz zaferinin gerçekleşmesine katkıda bulundu.
Fakat son devirde NRA güç günler yaşamaya başladı. Düşen üyelik gelirleri nedeniyle 2017’deki ciroları 56 milyon azaldı.
İç çekişmeler nedeniyle mahkemelik olan örgüt New York ve Washington DC’de yolsuzluk davalarıyla karşılaştı.
NRA’nın seçimlere tesiri de azaldı. 2018’deki orta seçimlerde eski New York Belediye Lideri Michale Bloomberg’ün katkısıyla silah zıddı kümelerin maddi takviyesi NRA’nınkinin önüne geçti.
Silahları kısıtlamayı savunan Luch McBath, Georgia eyaletinde çekişmeli seçimi önde bitirdi.
Bugün NRA, Newtown katliamının akabinde yasa tasarısını engellemeyi başaran NRA’dan uzakta.
Hâlâ gücü olsa da temelindeki çatlaklar artık görünür halde.
Ve birtakım değişmeyen engeller
Yukarda yer alan tüm nedenler bu sefer bir şeylerin farklı gidebileceğini gösterse de bunun önünde kimi değişmeyen maniler var.
Bahsedilen Senato manisi son derece önemli. Dahası, Senato Eylül’e kadar tatilde ve bu tıp trajedilerden sonra anılar hafızalardan silindikçe yasal düzenlemeler için baskılar vakit içinde azalıyor.
Yasa Senato’dan geçse bile Trump’ın bunu imzalayıp imzalamayacağı da muamma.
2018’deki Parkland saldırısının akabinde Trump silahların kısıtlanmasına dair birtakım adımlar atabileceğini ima etmiş, hatta NRA’nın muhalefetine karşın silah alımları öncesinde kapsamlı bir taramayı destekleyebileceğini söylemişti.
Trump NRA başkanlarıyla buluştuktan sonra süratle fikir değiştirdi silahlanma hakkının “kuşatma altında olduğunu” lakin bu hakkı korumak için elinden geleni yapacağını söyledi.
Trump El Paso saldırısını “nefret dolu bir eylem” olarak niteleyen bir kınama tweeti atsa da beyaz milliyetçiliği kınaması için de baskı altında olacaktır.
Demokratların kendisini bu katliamlara yol açan söylemi ve ortamı yaratmakla suçlaması, Trump’ın somut adımlar atmasının önüne geçebilir.
O durumda bir adım atmasının sorumluluğu üstlenmesi ve kusur yaptığını kabullenmesi manasına geleceğini düşünebilir.
Bu yüzden 2017’de Charlottesville’de beyazların üstünlüğünü savunanlarla onları protesto edenler ortasında çıkan çatışmalarda evvel bir tarafı “Nazi sempatizanları” üzere sözlerle suçladıktan sonra bir basın toplantısında iki tarafın da hatalı olduğunu söylemesi üzere bir örnekle karşılaşabiliriz.
O’Rourke üzere Demokrat adaylar Trump’a ne kadar suçlama yöneltirse Trump’ın karşı akına geçmesi ve yangına körükle gitmesi o kadar mümkün.
Böylesi bir ortam da Kongre’de iki partili bir uzlaşı için muhakkak yapan değil.
