Makina Mühendisleri Odası “2019 Temmuz Ayı Prestiji ile Elektrik ve Doğalgaz Fiyatları, Tarife Uygulamaları, Maliyetleri Artıran Etkenler ve Yapılması Gerekenler Üzerine Oda Raporu”nu açıkladı.
Raporda seçim periyotlarında arttırılmayan elektrik fiyatlarının, 2018 yılı içinde Ocak, Nisan, Ağustos, Eylül ve Ekim aylarında yapılan artırımlarla 2017 yılı sonuna nazaran 2018 yılı sonunda; konutlarda yüzde 45, öbür tüketici kümelerinde yüzde 71–72 oranlarında artırıldığına dikkat çekildi.
Siyasi iktidar 31 Mart lokal idare seçimlerini göz önüne alarak, Ocak 2019’da elektrik fiyatlarına artırım yapmamış ve sırf konut abonelerine yüzde 10 indirim uygulanmıştı. Bu hareket ile konutlarda elektrik fiyat artış oranı yüzde 30,5’e çekilmiş olsa da, elektrik fiyatlarının yıllık enflasyondan konutlarda yüzde 50,2 ve başka tüketici kümelerinde yüzde 250’yi aşan oranda daha yüksek olduğu gerçeğini değiştirmedi.
2019 Temmuz ayı başında yapılan yüzde 15 oranında artırımla, son bir buçuk yıl içinde tüm tarife kümeleri için elektrik fiyatları yüzde 50–98,2 oranlarında arttı. 1 Temmuz artırımlı tarifeleri ile birlikte; taban hayat standartlarında (4 kişilik) bir ailenin aylık 230 kWh olan elektrik gücü tüketiminin Haziran ayında 123,63 TL olan fatura meblağı, Temmuz artırımları ile birlikte yüzde 15’lik artışla 142,17 TL’ye yükseldi.
Makina Mühendisleri Odası Lideri Yunus Yener, yaptığı açıklamada “Siyasal iktidarın izlediği toplum çıkarlarını değil özel şirketleri kollayan siyasetler nedeniyle elektrik ve doğal gaz fiyatlarında yeni artırımlar gündemdedir”dedi.
İktidarın izlediği kamu kaynaklarını özel sermaye şirketlerine aktarmaya yönelik güç siyasetleri ile 2018’de yaklaşık 32 milyar TL özel şirketlere transfer edildi. Rapora nazaran yalnız az sayıda şirketin çıkarına olan alım garantili yüksek fiyatlarla yerli kömür santrallarına tanınan alım garantisi, yerli kömür, ithal kömür ve doğal gaz santralları için oluşturulan kapasite sistemi ile ek ödeme yapılması üzere bedeli milyarlara varan uygulamaların yanı sıra hedeflerinin çok dışına çıkmış olan ve yatırımcılara kâr garantisi sağlayan YEKDEM-Yenilenebilir Güç Kaynakları Destekleme Sistemi vb. uygulamalar; elektrik maliyetlerinin ve fiyatların yükselmesine neden oluyor. Bu uygulamaların mevcut haliyle sürdürülmesi, yeni artırımların münasebeti olabilir.
Doğalgaz fiyatları ise, 2018 yılı Nisan, Ağustos, Eylül ve Ekim aylarında yapılan artırımlarla, 2017 sonuna nazaran konutlarda yüzde 25–37, küçük sanayi kuruluşlarında yüzde 29,5, büyük sanayi kuruluşlarında yüzde 100, elektrik üretimi için yakıt olarak doğalgaz kullanan santrallerde yüzde 146 oranında arttı. Doğalgaz satış fiyatlarında sürdürülmekte olan sübvansiyon, elektrik üretim tesislerinde kıymetli ölçüde, büyük sanayi kuruluşlarında kısmen kaldırıldı. 2019 başında, doğalgaz satış fiyatlarında, konutlara ve küçük sanayi kuruluşlarına yüzde 10, elektrik üretim tesislerine yüzde 8,8 indirim yapıldı. 01 Temmuz 2019’da ise elektrik üretimi için satılan doğal gazın fiyatı yüzde 6.45 oranında artırıldı. Raporda Konut tüketici fiyatlarına uygulanan sübvansiyonu göz arkası etmeksizin, Ankara, İstanbul ve Bursa üzere konut abonelerinin en çok olduğu kentlerde, bu indirim sonrasında dahi fiyatların 2017 sonuna nazaran yüzde 18,5–29,13 oranında artmış olduğunu görüldü.
MMO Lideri Yunus Yener’in raporla ilgili yaptığı açıklamanın devamı şu biçimde:
Odamız, uzun müddettir güç fakirleri ve yoksunlarına, çağdaş ömür şartlarını sağlayacak ölçüde fiyatsız elektrik ve doğalgazın kamu tarafından temin edilmesini savunagelmiştir. Toplum faydasını gözeten bu önermemizi, siyasi iktidar yakın vakte kadar yok saymış, cevap vermemiş, adeta kulaklarını tıkamıştır.
Ankara’da Başşehir Gaz’ın Temmuz 2019’da, konutlar için doğal gaz satış fiyatı KDV dahil 1.4657 TL/m³’tür. Kişisel ısınmada konut başı doğal gaz tüketimi Ankara için yıllık 1500 m³, aylık ortalama 125 m³’tür. Bu durumda, bir ailenin Temmuz 2019’da ödeyeceği doğal gaz bedeli 183,21 TL’dir. Aylık su tüketimini 10 m³, yeniden Ankara ASKİ konut fiyatı olan 9.48 TL/m³ bilgi alındığında aylık su faturası 94,80 TL olmaktadır. Aylık elektrik, doğal gaz ve su fatura bedelleri toplamı ise 420,18 TL’ye ulaşmakta olup, bu meblağ taban fiyatın beşte birinden fazladır (yüzde 20,79).
Bütün bu bilgilerin gösterdiği güç yoksulluğu ve yoksunluğunun önemli bir sorun olduğudur. Bu sorunu çözme istikametinde:
-Elektrik yardımının kapsamının genişletilmesi,
-Kömür yardımı yerine doğal gaz dayanağının sağlanması,
-Yerel idarelerin düşük gelir kümelerine fiyatsız su takviyesi vermesi,-Kamusal kaynaklardan sağlanan bu takviyelerin berbata kullanımını önlemek uygulamanın toplum çıkarları gözetilerek denetlenmesi gerekmektedir.
Günümüzde hayatı idame ettirmek için vazgeçilmez olan elektrik, doğal gaz üzere güç kaynaklarının son tüketiciye kâfi, kesintisiz ve ödenebilir şartlarda sunulması için, öncelikle bölümde toplumsal faydası gözeten, bütünleşik siyasetlerin ve uygulamaların yaşama geçmesi, güç yatırımlarının; tüketiciye, etrafa ve iktisada gereksiz yükler getirmeyecek formda, toplum çıkarlarını gözeten kamusal bir planlama dâhilinde yapılması gerekmektedir. Bu temel gereklilikler yerine getirilmediği takdirde en son tüketicinin direkt ya da dolaylı olarak karşı karşıya kalacağı ziyanları bütünüyle önlemek mümkün olamayacaktır. Birçok şirketin kâr hırsına terk edilmiş bu sistemsiz ve plansız yapının, öncelikle mevcut dağınıklıktan kurtarılması, kamusal hizmeti temel alan, toplum çıkarlarını gözeten özerk bir yapıya kavuşturulması gerekmektedir.
Yurtiçi doğalgaz arama ve üretim faaliyetlerinin ağırlaşması, yerli doğalgaz üretiminin de kesinlikle artırılması gerekmektedir. Bu noktada, karasal alanların yanı sıra denizlerdeki aramalara kesinlikle sürat verilmelidir. Bir “Master Plan” dâhilinde ülke karasında ve denizlerinde arama seferberliğine girişilmelidir.
Akdeniz’i kendi çıkarları doğrultusunda parsellemeye yönelen ülkelerin teşebbüslerine kararlı bir halde karşı çıkılmalı, Türkiye; Lübnan, Suriye, Libya, Mısır vb. ülkelerle işbirliği içinde, Akdeniz’de münhasır ekonomik bölgesini ve kıta sahanlığını ilan etmeli, egemenlik haklarını titizlikle savunmalıdır. Kendi egemenlik alanları içinde petrol ve gaz bulunma mümkünlüğünün olduğu bölgelerde sismik çalışmalar ağırlaştırılmalı, sismik çalışmaların sonuçlarına nazaran deniz sondajlarına yönelinmelidir. Mevcut gaz alım muahedeleri kapsamlı ve detaylı bir halde incelenmeli, ülke aleyhine kararların iptali yine görüşme konusu yapılmalıdır. Temel bir gereksinim olan doğalgazın fiyatları üzerindeki KDV yüzde 18’den yüzde 1’e düşürülmeli, ÖTV kaldırılmalıdır.
