Suriye ordusunun İdlib’de Türkiye’ye ilişkin 10 numaralı müşahede noktasına yaptığı akına karşılık olarak Türkiye’nin de Suriye mevzilerini vurması aslında tansiyonlu olan bölgede şu ana kadar gerçekleşmiş olan en büyük kriz.
Türkiye sonuna yakın İdlib Beşar Esad idarenin devirmeye çalışan cihatçı kümelerin son kalesi. BM’ye nazaran 1 milyonu çocuk olmak üzere 3 milyon kişinin yaşadığı İdlib’deki sivillerin birçok Suriye karşısı bölgelerden gelenlerden oluşuyor. Farklı Suriye karşısı kümeleri barındıran bölge, Suriye’nin başta Türkiye olmak üzere komşuları ortasındaki en kırılgan fay çizgisinin da kesişme noktası. Suriye kendisine ilişkin kenti “cihatçılardan” temizlemek için uzun müddettir operasyonlar gerçekleştiriyor. Türkiye ise İdlib’deki mevcut statükonun korunmasından yana, bu nedenle Suriye tarafından gerçekleştirecek rastgele bir operasyona sıcak bakmıyor. Zira İdlib’in Suriye idaresince kazanılması Türkiye’nin çok şey kaybetmesi manasına gelecek.
Türkiye neyi hedefliyor?
Türkiye’nin İdlib’deki amacı mevcut durumu korumak. Bir Suriye toprağı olan İdlib’in Suriye idaresinin eline geçmesini istemiyor. Türkiye, son iki yılda, İdlib’deki statükodan büyük ölçüde faydalandı. 2017 Ekim’inde Astana’da Tahran ve Moskova ile birlikte varılan mutabakat sonucu bölgeye giren Türkiye 12 müşahede noktası kurdu. Dera üzere Idlib de, Astana sürecinde, “savaşı azaltma bölgesi” olarak belirlendi. Bununla birlikte, Rus hava kuvvetleri tarafından desteklenen Şam kuvvetleri, cihatçılara akınlarını sürdürdü. Cereblus’tan farklı olarak, İdlib’in askeri ve ekonomik olarak korunması Türkiye için güç olacak.
Suriye idaresine karşı savaşan kimi kümeleri desteklediği sır olmayan Türkiye’nin birinci gayesi ismi geçen ülke topraklarında Kürt silahlı kümelerini etkisiz kılmak, mevcut idarenin devrilmesiyle kurulacak yeni bir idareyle başta petrol olmak üzere güç tedariki için inançlı bir yol oluşturmak. Tüm bunlar aslında Türkiye’ye bağılı bir Suriye yaratmak. Kurduğu müşahede noktalarıyla hem Suriye’de ilan edilen ateşkesi denetlemek hem de “terörist grupları” (Kürt güçleri kast ediliyor) izlemek amaçlanıyor.
Şu anda İdlib’deki en değerli silahlı küme içinde birçok cihatçı gurubu barındıran Hayat Tahrir Ahrar al-Şam (HTS) isimli koalisyon. BM HTS’nin İdlib eyaletinde birden fazla yabancı yaklaşık 20 bin savaşçıya sahip olduğunu açıklamıştı. HTS’ye bağlı olan birden fazla Çin’in Uygur bölgesinden gelen Türkistan İslam Partisi’nin de birkaç bin savaşçıya sahip olduğu varsayım ediliyor. El-Kaide’nin Suriye’deki yeni örgütü olduğuna inanılan Hurras el-Din ve IŞİD’in de militanları da burada bulunuyor.
HTS İdlib’de güçlenmeden evvel, cihatçı olmayan kümelerin birçok, Türkiye’nin desteklediği Ulusal Kurtuluş Cephesi (NLF) içerisindeydi. Bu nedenle İdlib’in ele geçirilerek bu cihatçı ögelerin ortadan kaldırılması Suriye için yaşamsal kıymette. Ülkenin kurtuluşunun son adımının İdlib’in ele geçirilmesi olduğunu biliyor. Türkiye ise genel hedeflerine uymayan Suriye’nin bu tavrının karşısında. İdlib’in Suriye’nin eline geçmesini istemiyor. Geçmesi halinde Suriye idaresinin yıkılması için bel bağladığı kümelerin etkisizleşeceğini biliyor. İdlib’in düşmesi, Türkiye için asıl kaygı kaynağı olarak gördüğü Kürt güçlerinin Suriye’de Esad’la işbirliğine gidecek kuralların oluşması demek.
SDG’nin tutumu
Bu mevzuda atılmış adımlar da vardı geçmişte. Suriye Demokratik Güçlerinden (SDG) bir delegasyon, Suriye yetkilileriyle toplantılar yapmak için Şam’a gitmiş, Kürt bölgelerine tıbbi yardım, sivil ve güvenlik hizmetlerinin geliştirilmesi karşılığında IŞİD’in başşehri olarak bilinen Rakka ile Heseke’nin denetimini Şam’a bırakmayı teklif etmişlerdi. Artık tıpkı tavrı İdlib için de gösterebilir SDG. İdlib’e yönelik rastgele bir operasyon Türkiye-Rusya ilgilerini de etkileyebilir. Rusya birçok sefer, cihadların sivillere ve Rus askeri amaçlarına yönelik akınlarına son vermesinin “Türk tarafının sorumluluğu” olduğunu söylemişti.
Gerekçesi ne olursa olsun Türkiye’nin İdlip’de Suriye ile kapsamlı bir çatışmaya girmesi Rusya ile alakaları tekrar soğutabilir. En müthiş senaryo ise bir Türkiye-Suriye çatışmasının yalnızca bu iki ülkeyle hudutlu kalmayacak oluşu.
