Getty Images
15 Temmuz 1799’da periyodun Fransa İmparatoru Napolyon Bonaparte’ın askerleri Mısır’ın Reşid kasabası yakınlarında hafriyat yaparken buldukları taşın, dünya tarihindeki büyük bir gizemin çözülmesini sağlayacağını muhtelemen kestirim etmemişti.
Ancak kumandanlarının dikkatiyle muhafazaya alınan taş, dünyanın en ünlü müzelerinden olan Londra’daki British Museum’un en çok ilgi gören modüllerinden.
Ama neden?
Mısır Hükümdarı Ptolemy’nin tahttaki 1. yılı onuruna bir rahipler kurulu tarafından yazılan ve tapınaklara yerleştirilen bu metinde, tapınaktaki rahiplerin hükümdara bağlılığı tabir ediliyor. Bu yazıtlardan biri de Mısır’ın Memfis bölgesindeki bir tapınağa da gönderilmişti.
Peki içerik prestijiyle bu kadar “heyecansız” bir yazıt, arkeologlar ortasında neden bu kadar heyecan yaratmıştı?
Çünkü Rosetta (Reşid) Taşı, dünyanın bilinen en eski çok lisanlı yazıtı.
Mısır halkının, rahiplerin ve yöneticilerin bu kararnameyi rahatça okuyabilmesini sağlamak için üç farklı lisanla yazılmıştı. Ve bu, o vakte kadar hiyeroglifi çözmeye çalışan paleograflar (eski yazı uzmanları) için bulunmaz bir fırsattı.
Milattan evvel 196 yılında yazılan taşın üzerinde birebir metnin Demotik (Mısır’da o devrin günlük dili), Antik Yunan (yönetim dili) ve hiyeroglifle yazılmış üç versiyonu bulunuyor. Bir kısmı kırılmış olan taşın üzerinde 14 satır hiyeroglif yazısı, 32 satır Demotik, 53 satır da Antik Yunan yazısı var.
Napolyon’un Mısır’da yenilmesiyle, 1801’de imzalanan “İskenderiye’nin Bırakılması Anlaşması” sonucu, Fransızların Mısır’da bulduğu eserler de İngilizlerin muhafazasına geçti ve Rosetta Taşı 1802’de İngiltere’nin Portsmouth limanına ulaştı. Taş Kral 3. George’un buyruğuyla tıpkı yılın Temmuz ayında British Museum’da sergilenmeye başlandı.
Getty Images
Hiyeroglif yazısı ne vakit kaybolmuştu?
Hiyeroglifin M.S. 4. yüzyıl civarlarında kullanımı bırakıldı ve bu lisana ilişkin bilgi yavaş yavaş silinerek kayboldu.
Rosetta Taşı’ndaki Antik Yunanca’yı okuyabilen uzmanlar, hiyeroglifin şifresini çözmek için Yunancayı anahtar olarak kullandı.
İngiliz fizikçi Thomas Young, yazıttaki hiyerogliflerde Kral Ptolemy’nin isminin yazdığını birinci çözen kişi oldu.
Ardından Fransız akademisyen Jean-François Champollion, hiyerogliflerin aktüel Mısır kıpti lisanındaki sesleri gösterdiğini keşfetti ve hiyeroglifin sırrı büyük ölçüde çözülmüş oldu.
Bu sayede antik Mısır lisanı ve kültürünü inceleyen Mısırbilim kısmı da doğmuş oldu.
Ağırlığı yaklaşık 760 kg olan taş, 72 cm genişliğinde. Granit ya da siyah bazalttan oluştuğu varsayım ediliyor.
1802’den bu yana sergilenen Rosetta Taşı yalnızca 2. Dünya Savaşı sırasında ziyan görmemesi için 1917 yılında kapalı bir yere kaldırılmış ve 2 yıl sonunda müzeye geri gönderilmişti.
