Türkiye’de son yıllarda cezaevlerinin nüfusu rekor seviyede artarken, burada kalan tutuklu ve mahkumlar yaşadıkları problemlerle ilgili Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun kapısını çaldı. TİHEK, 2019 yılı içinde 10’a yakın başvuruyu görüşerek karara bağladı. Lakin hiçbirinde ihlal kararı çıkmadı. Cumhuriyetin yaptığı derlemeye nazaran, incelenen şikayetler şöyle karara bağlandı:
Sosyal medya paylaşımları nedeniyle tutuklanan bir kişinin annesi, oğlunun Sincan 2 Nolu L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’nda gardiyanlar tarafından darp edildiğini tez etti. TİHEK ise başvuruyu kabul edilemez bulurken, “iddiaları soyut nitelikte” buldu. Kararda, “Tutuklunun muhatap Kuruma birinci girişinde ve Kurumdan naklinden evvel sağlıklı olduğuna dair alınmış hekim raporu olduğu ve kendisinde rastgele bir darp ve cebir izine rastlanmadığı anlaşılmaktadır” denildi.
Kalabalık koğuş şikâyeti
Pozantı L Tipi Cezaevi’nde kalan 23 mahkum ise koğuşlarda kalabalıklaşma sorunu yaşadıkları, haftalık sohbet ve atölye haklarının keyfi olarak engellendiği, revire çıkamadıkları, kelepçeli tedaviye zorlandıkları, yasal olan ve bayilerde satılan gazetelerin gerekçesiz olarak verilmediği, yemeklerin sıhhatsiz ve kalitesiz olduğu, sulardan kanalizasyon kokusu geldiği, odalarda köpeklerle arama yapılıp aramada hijyen kurallarına dikkat edilmediği halinde şikayetlerini lisana getirdi. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, bahse ait yaptığı inceleme sonucunda hak ihlali yaşanmadığına karar verdi. Kurum, kelepçeli tedavinin “hastanın kaçmasını engellemek amacıyla” yapıldığını belirtirken, her tedavinin kendine mahsus koşullar ve durumlar içerisinde kıymetlendirilmesi gerektiğini savundu. Mahkumların toplumsal etkinliklerden yeteri seviyede yararlandırılmamasına ait şikayetle ilgili ise “başvuranların işledikleri cürümler sonucunda mahkum oldukları cezaya ait ceza infaz rejiminin oluşturduğu elem düzeyinden daha fazla bir eziyet düzeyine ulaşmadığı ve başvuranların argümanlarının makûs muameleden bahsedebilmek için gerekli tartı eşiğini aşmadığı anlaşılmaktadır” denildi. TİHEK, kalabalık koğuşlarla ilgili ise 15 Temmuz’a işaret ederek “ülke genelinde tutuklu sayısının artmasından ötürü oluşan kapasite doluluğu nedeniyle, mevcut ceza infaz kurumundaki uygulamanın legal bir nedeni olduğu kabul edilebilir” sözünü kullandı.
TİHEK, 8 aydır ailesinin yaşadığı Kahramanmaraş’ta bir ceza infaz kurumuna nakledilmek isteği reddedilen, 8 kişinin yerde yattığı 22 kişilik koğuşta yatmalarından şikayet eden mahkumun da başvurusunu reddetti. Kararda, şöyle denildi:
“Bununla birlikte tutulmaya ait şartların kelam konusu uygulamanın niteliğinden kaynaklanan ve özgürlükten yoksun kalmanın doğal sonucu olan
kaçınılmaz elem düzeyinin ötesinde minimum bir yük derecesine ulaşmış olması gerekmektedir. Somut olaydaki tutulma şartları başka ayrı ve başvuran üzerindeki toplu tesirleri hesaba katılarak değerlendirildiğinde kelam konusu minimum eşik derecesi aşılmadığından insan hakları ihlali olmadığı sonucuna varılmıştır. Bununla birlikte karara husus müracaatta, müracaatçının başvuru tarihi itibariyle 8 aydan fazla bir müddet kalabalık bir koğuşta kalması tek başına makus muamele teşkil etmeyeceği üzere mezkur AİHM kararında da belirtildiği üzere öteki tutulma şartlarının da makus muamele açısından kıymetlendirilmesi gerekmektedir.”
Özel günde hücre cezası
Adı açıklanmayan bir bayan mahkûma, kaldığı cezaevinde gardiyanları darp ettiği argümanıyla 12 gün hücre cezası verildi. TİHEK’e başvuran bayan, cezayı sıhhat şartlarına uygun olmayan bir hücrede geçirdiği, hücre mahpusu esnasında, bayan olmasından kaynaklı özel günlerinde sancılarını gidermesi ve o devirleri rahat atlatması için yönetim tarafından kendisine sıcak su, ketıl, bitki çayı v.b. şeylerin temin edilemediğinden şikayetçi oldu. Başvuruyu kabul edilemez bulan TİHEK, “hücreye koyma disiplin cezasının infazı sırasında tek kişilik odalara ketıl ve semaver verilmemesi istikametindeki ceza infaz kurumu uygulamasının mevzuata uygun olduğu ve makûs muamele yasağını ihlal niteliği taşımadığı” savunuldu.
